علت غیبت امام زمان(ع) چیست؟

پیش از پرداختن به اسباب و علل غیبت امام زمان(ع)، لازم به ذکر است:از روایات چنین استفاده می شود که علت و فلسفه ی واقعی آن حضرت بر بشر پوشیده است، و جز خدا و پیشوایان معصوم(ع) کسی نسبت به آن اطلاع کافی و کامل ندارد. چنانکه عبدالله بن فضل هاشمی روایت کرده است که از حضرت صادق چنین شنیدم که می فرمود:«صاحب الامر غیبتی دارد که از آن ناچار است، به طوری که اهل باطل در آن تردید می کنند.عرض کردم: یا بن رسول الله. چرا غیبت می کند؟ فرمود: به علتی که به ما اجازه نداده اند آن را آشکار سازیم.عرض کردم: چه حکمتی در غیبت اوست؟ فرمود: همان حکمتی که در غیبت سفیران و حجت هاییش از او بوده است، حکمت غیبت قایم ظاهر نمی شود مگر بعد از آمدن خود او، چنان که حکمت سوراخ کردن کشتی توسط خضر و کشتن آن بچه و تعمیر دیوار برای حضرت موسی آشکار نگشت، مگر موقعی که خواستند از هم جدا شوند.

این روایان و روایات دیگر مثل این اشاره دارد که علت واقعی غیبت حضرت را نمی توان گفت و هر سبب و علتی که بیان می گردد، هر چند می تواند علت باشد اما علت حقیقی نیست. اما بعضی از علل غیبت حضرت رت که می نوان با استناد بر روایات ذکر نمود ، بدین ترتیب می باشند:

1-امتحان و آزمایش:غیبت آن حضرت سبب می شود تا نفاق پنهان عده ای آشکار شود و ایمان حقیقی محبان و شیعیان واقعی امام(ع) در کوره ولایت امام غایب (عج) از ناخالصی ها و درویی ها و سست مایه ها جدا شود و در یک کلام مومن از منافق معلوم گردد.

جعفر جعفری می گوید: به امام باقر(ع) عرض کردم: فرج شما کی خواهد رسید؟فرمود: هیهات.فرج، نخواهد رسید تا شما غربال شوید(و سه بار تکرار کرد) و افراد آلوده بروند و افراد پاک و خالص باقی بمانند. و نیز موسی بن جعفر (ع) می فرمود: هنگامی که پنجمین فرزند امام هفتم غایب شد، مواظب دین خویش باشید تا مبادا کسی شما را از دین خارج کند.ای پسر من برای صاحب الامر به ناچار غیبتی خواهد بود، به طوری که عده ای از مومنان از عقیده ی خود برمی گردند، همانا خدا بوسیله ی غیبت، بندگانش را امتحان می نماید.2- بیعت نکردن با ستمکاران: در روایات متعددی یکی از علل غیبت امام(ع) عدم بیعت با کسی بیان شده است.حسن بن فضّال می گوید: علی بن موسی الرضا فرمود:گویا شیعیانم را میبینم که هنگام مرگ سومین فرزندم(امام عسکری) در جست و جوی امام خود همه جا را می گردند اما او را نمی یابند. عرض کردم به چه دلیل؟فرمود: زیرا امامشان غایب می شود عرض کردم: چرا غایب می شود: فرمود: برای اینکه وقتی با شمشیر قیام نمود بیعت کسی در گردنش نباشد.

3-ترس از گزند دشمنان: با تولد مهدی موعود همه ی  ستمگران و ظالمان به وحشت می افتند، و از آنجا که مرگ و انقراض حکومت ظالمانه و اعمال غیر انسانی خود را در دست پر توتان امام(عج) می دانستند و می دانند، لذا جان امام مهدی(عج) تهدید می شود، لذا در روایات یکی دیگر از علل غیبت ، حفظ جان حضرت از تعرض و گزند دشمنان ذکر شده است، چنانچه زراره بن اعین از امام صادق روایت کرد که فرمود : ای زراره قایم ما ناچار از این است که غیبت کند. عرض کردم: برای چه؟فرمود: از جان خود بیم و ترس دارد. پس حضرت با دست به شکم خود اشاره کرد. البته بدیهی است که این تماس با عدم اراده ی خداوند به ظهور آن حضرت توام است، وگرنه او نیز مانند پدران بزرگوارش ترسی از کشته شدن در راه خدا ندارد.شیخ توسی(ره) می نویسد: هیچ علتی مانع از ظهور آن حضرت نیست، جز اینکه می ترسد کشته شود. زیرا اگر جز این بود ، جایز نبود که پنهان  بماند، بلکه ظاهر می گشت و هر گونه آزار و ناراحتی را تحمل می کرد.زیرا مقام رفیع امامان و انبیای بزرگ به واسطه ناملایماتی بود که متحمل می شدند.

غیبت آن حضرت به دو بخش تقسیم می شود: کوتاه مدت و دراز مدت که در زبان  حدیث، صغری و کبری نامیده می شود. در غیبت صغری نمایندگانی شناسا از سوی آن امامم نصوب شده بودند که رابط میان آن حضرت و مردم باشند،تا کسانی که تقاضای شرفیابی داشته و یا پرسش های داشته باشند به وسیله ی آنان این کار صورت گیرد.این نمایندگان چهار نفر بودند((عثمان بن سعید عمری، محمد بن عثمان بن سعید عمری، حسین بن روح نوبختی، علی بن محمد سمری)) که همگی از متقیان و نیکان و مجتهدان اعظم و علمای بزرگ اسبام به شمار می رفتند. غیبت صغری زمتنش محدود بود، از زمان وفات حضرت علی عسکری یعنی 260 قمری آغاز شد و به زمان غیبت نایب چهارم آن حضرت، یعنی علی بن محمد سمری پایان یافت که در سال 329 قمری رخ داد. زمان غیبت کبری نا محدود است و از اسرار اللهی به شمار می آید.در این غیبت رابطه ی آن حضرت با مردم به طور کلی قطع نشده و نمی شود، رجال الغیب در نقاط مختلف زندگی می کنند و با مردم سر و کار دارند که از ماموران حضرتش هستند. در دوره ی غیبت کبری، کسانی سعادت شرفیابی و زیارت حضرتش را داشته و دارند.